ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣

ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣ (៨០២-៨៦៩)៖ គេមិនបានដឹងអំពីដើមកំណើតរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣នេះទេ តែព្រះអង្គបានប្រាកដខ្លួនឡើងជាអ្នកកសាងរាជវង្សមួយថ្មី ឬក៏ថា ទ្រង់ជាអ្នក ដែលធ្វើឲ្យរាជវង្សមុនរុងរឿងឡើងវិញ។ សិលាចារឹកស្តុកកក់ធំ បានហៅព្រះអង្គតាមព្រះមរណនាមថា បរមេស្វរៈ និងគ្រាន់តែបានឲ្យយើងដឹងថា "ព្រះអង្គយាង មកពីកោះជ្វា មកសោយរាជ្យនៅនគរឥន្រ្ទបុរៈ (មានន័យថា រាជធានីរបស់ព្រះឥន្រ្ទ)"។ ព្រះអង្គ ទ្រង់យាងមកជាមួយនឹង ព្រះរាជគ្រូរបស់ព្រះអង្គ គឺ"បណ្ឌិត សែ្តងអញសិវៈកៃវល្យៈ"។ សិលាចារឹកស្តុកកក់ធំបានរៀបរាប់តែប៉ុណេ្ណះ ហើយមិនបាននិយាយថា តើព្រះរាជាអង្គនេះ ជានរណាមានសិទ្ធិ ដូចមេ្តចខ្លះ មកលើរាជ បល្ល័ង្កនគរ កម្ពុជាទេ។ តាមពិតទៅ ព្រះអង្គមានសិទ្ធិនេះ តែសិទ្ធិនេះ វាកើតមានឡើងជាយថាហេតុ និងមិនចំពោះ ព្រោះថា ព្រះអង្គត្រូវជាចៅកួយរបស់ព្រះបាទស្រីបុស្ការក្សៈ ដែលជាប់ខែ្សស្រឡាយទៅ នឹងរាជវង្សអនិន្ទត្តបុរៈ ដែលជាព្រះរាជាទីមួយនៃសម្ភុបុរៈ ក្រោយពេលបែកគ្នារួចមក។ សិទ្ធិទទួលរាជសម្បត្តិនេះ នឹងទៅជាសិទ្ធិចំពោះបាន លុះត្រាណាតែរាជវង្សជាបុរសទាំងអស់ ដែលជាប់ខែ្សលោហិតជិតនឹងព្រះរាជាកំពុងសោយរាជ្យបានត្រូវបាត់ខ្លួនអស់ ពីព្រោះថា ថ្វីបើព្រះរាជាអាចត្រូវគេលើកឲ្យសោយរាជ្យ សម្បត្តិបានក៏ដោយ ក៏ការជ្រើសរើសនោះ អាចប្រព្រឹត្តទៅបានតែលើ ព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គនៃរាជវង្សកំពុងសោយរាជ្យ (អនុជ,បិតុលាឬអនុជជីដូនមួយ) ប៉ុណ្ណោះដូចដែលគេធ្លាប់អនុវត្តនៅ នគរចាម៉្បាពីមុននិងនៅកម្ពុជាសព្វថៃ្ងដែរ។ គេអាចជ្រើសរើសអនុវង្សម្នាក់បានតែកាលណា គ្មានវង្សសេ្តចសោយរាជ្យម្នាក់សោះ។ តាមមើលទៅ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣ ទ្រង់ត្រូវជាសមាជិកមួយអង្គនៃ អនុវង្សរបស់ព្រះរាជាដែល សោយរាជ្យនៅសម្ភុបុរៈ និងនៅវយធបុរៈ ក្រោយពេលបែកពីគ្នា។ តើគ្មានអង្គម្ចាស់ណាម្នាក់ទៀតទេឬ នៅក្នុងរាជវង្ស? តាមសិលាចារឹក ព្រះបាទបានបញ្ជាក់ថា ព្រះបាទមហិបតិវរ្ម័នទ្រង់មានបុត្រីមួយព្រះអង្គ គឺព្រះនាងឥន្រ្ទទេវី ដែលត្រូវជាព្រះមាតារបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័ន ក៏ប៉ុនែ្តមិនបានបញ្ជាក់ថា តើព្រះអង្គមានរាជបុត្រមួយអង្គដែរឬក៏អត់ទេ?។ ដូចេ្នះ គ្មានរជ្ជទាយាទមួយអង្គណាទេ នៅរាជបល្ល័ង្កកម្ពុជាពេលដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នយាងមកពីកោះជ្វា។

ម៉្យាងទៀត ប្រសិនបើព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣ គ្មានសិទ្ធិសោយរាជសម្បត្តិនៅលើ រាជបល្ល័ង្កកម្ពុជាតាមរយៈរាជវង្សសម្ភុបុរៈ ឬក៏រាជវង្សវយធបុរៈទេ ព្រះអង្គប្រហែលជា មានសិទ្ធិនេះតាម រយៈខែ្សស្រឡាយមុននោះ គឺថាព្រះរាជបិតា ឬព្រះអយ្យកោរបស់ព្រះអង្គ បានត្រូវគេបំបែកចេញពីរាជបល្ល័ង្ក ក្រោយពេលដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី១ សុគតទៅ ដោយទ្រង់ភៀសព្រះកាយទៅនៅឯកោះជ្វា ឬក៏ត្រូវគេនាំយកទៅ។

យើងមិនបានដឹងច្បាស់ ពីហេតុការណ៍នៃការបាក់បែកនោះកើតឡើងយ៉ាងដូចមេ្តច ហើយថាតើដោយសារព្រឹត្តិការណ៍អ្វីទេដែរ។ ក៏ប៉ុនែ្តយើងដឹងថា នៅសម័យ ជាមួយគ្នានោះ ពួកម៉ាឡេ និងពួកអ្នកស្រុកកោះ ពូឡូកុងឌ័រ ដែលមានកំណើតដើមជាម៉ាឡេដែរ បានទៅវាយដុតបំផ្លាញតុងកឹង ហើយ ពួកចិន-អាណ្ណាម ត្រូវប្រើទ័ពមួយកងធំ ដើម្បីបណេ្តញពួកនោះចេញពី បណ្តាខែត្រដែលគេដណ្តើមបាន គឺនៅឆ្នាំ ៧៦៥ ។ យើងក៏បានដឹងដែរថា នៅឆ្នាំ៧៧៤នៃ គ្រិស្តសករាជ ពួកមនុស្ស "ខ្មៅព្រីក និងស្គម" ដែលមើលទៅ គឺពួកម៉ាឡេមកពីកោះជ្វា "បានមកដល់តាមនាវាបែ្លកៗ" មកវាយដុត បំផ្លាញនគរចាម៉្បា ហើយពួកនេះបានមកម្តងទៀត នៅឆ្នាំ៧៨៧។